Cornelis de Witt

Was na zijn opleiding aan de Illustre School sinds 13 februari 1718 predikant op fort Isabella en Anthonyschans bij Den Bosch en kwam 12 april 1733 in gelijke functie naar de stad. Na de dood van G.U. Roemer (1672-1741), die door hem in een lijkrede was herdacht, werd hij op zijn verzoek 13 februari 1741 tegelijk met D. Noortbergh (1698-1783) benoemd tot hoogleraar in de Oosterse talen op een jaarwedde van ƒ 125,-. Hij opende zijn colleges met een Oratio qua mysterium acrostichidum Psalmorum ingagabat.

Met zijn collega's Daniël Noortbergh en Clemens Keuchenius (1707-1788)* predikant te Vught, nam de Witt in 1741 het initiatief om van schepenen toestemming te krijgen voor een plechtige herdenking van het honderdjarig bestaan van de Classis van Den Bosch en 2 augustus 1741 hield hij in de St. Janskerk voor een talrijk gehoor, ook van buiten de stad, een gedachtenisrede, waarin hij tot zijn spijt en schaamte constateerde, dat de Hervorming in de afgelopen eeuw in de Meierij nauwelijks enige voortgang gemaakt had, zich beklaagde over de toenemende gemeenzaamheid van velen van de zijnen met de katholieken, en de Staten-Generaal en de Raad van State bezwoer, zich tegen de aanwas van het pausdom in Den Bosch en omgeving te verzetten.

De Witt was een vruchtbaar schrijver en fel polemist, maar zijn dubbele functie en zijn wetenschappelijk werk legden zo-

In hetzelfde jaar geraakte de Witt met zijn collega Abd. Velingius (1721-1803) in een scherp, mondeling en schriftelijk uitgevochten conflict over het klandestiene huwelijk van deze laatste. Bij het Levensbericht van Velingius zal daarover verder worden gesproken.

Als predikant is de Witt 20 maart 1749 met emeritaat gegaan. Het hoogleraarschap heeft hij bekleed tot 1758; het daarvoor vastgestelde salaris is hem tot zijn dood uitbetaald. Hij is 2 april 1771 in de St. Janskerk begraven.

De Witt woonde te Den Bosch aanvankelijk samen met zijn ongetrouwde zuster Jacoba. Met haar kocht hij 30 september 1733 het huis St. Jorisstraat 82, dat 19 november 1724 door Prof. Ant. Martini (1654-1730) ten behoeve van zijn zoon mr. Hendrik Bernard Martini (1693-1776) was aangekocht, maar dat enkele jaren later weer in andere handen was overgegaan. Bij een gerechtelijke verkoop ten laste van Derck Jacob Sweerts de Landas, Heer van Oyen, voegden zij 24 mei 1738 nog twee aangrenzende huizen aan hun bezit toe; daarna lieten zij het gehele complex voor hun eigen bewoning verbouwen.

Als emeritus predikant-hoogleraar is de Witt 13 januari 1763 te Den Bosch in ondertrouw gegaan met Cornelia Kalff, weduwe van Marcelis van den Dungen (begraven St. Geertruikerk 23 mei 1760). Zijn weduwe erfde van hem en zijn zuster de door hen bewoonde huizen in de St. Jorisstraat. Zij verkocht ze 31 januari 1775 aan Wilhelmus Velingius (overleden juli 1775), echtgenoot van Jacoba Cornelia de Jong (1751-1792), die 10 april 1777 de vrouw zou worden van Prof. J.J. van Drunen (1733-1804).

Na in 1717 onder de classis van Den Bosch als proponent te zijn toegelaten, deed hij 13 februari 1718 zijn intrede als predikant op fort Isabella en Anthonyschans bij Den Bosch; 12 april 1733 kwam hij in gelijke functie naar de stad. Na de dood van G.U. Roemer (1672-1741), die door hem in een lijkrede was herdacht, werd hij op zijn verzoek 13 februari 1741 tegelijk met zijn ambtgenoot als predikant D. Noortbergh (1698-1783) benoemd tot hoogleraar in de Oosterse talen aan de Illustre School op een jaarwedde van f 125, -. Hij opende zijn colleges met een Oratio qua mysterium acrostichidum Psalmorum indagabat.

Met zijn collega's D. Noortbergh en Cl. Keuchenius (1707-1788, NNBW, IX, 508, BWPG, IV, 742), predikant te Vught, nam De Witt in 1741 het initiatief om van schepenen toestemming te krijgen voor een plechtige herdenking van het honderdjarig bestaan van de classis van Den Bosch en 2 augustus 1741 hield hij in de St. Janskerk voor een talrijk gehoor, ook van buiten de stad, een gedachtenisrede, waarin hij tot zijn spijt en schaamte constateerde, dat de Hervorming in de afgelopen eeuw in de Meierij nauwelijks enige voortgang geboekt had, zich beklaagde over de toenemende gemeenzaamheid van velen van de zijnen met de Katholieken, en de Staten-Generaal en de Raad van State bezwoer, zich tegen de aanwas van het Pausdom in Den Bosch en omgeving te verzetten.

De Witt voerde ondanks zijn liohamelijke handicap een vaardige pen en was bijzonder bedreven in felle polemieken, maar zijn dubbele functie en zijn wetensohappelijk werk legden zoveel beslag op zijn tijd, dat de vervulling van zijn ambtelijke plichten daaronder moest lijden. Zo sprak de Hervormde kerkeraad 4 december 1747 zijn afkeuring uit over de frequente afwezigheid van De Witt in de vergaderingen.

In hetzelfde jaar geraakte De Witt met zijn collega Abd. Velingius (1721-1803) in een scherp, mondeling en schriftelijk uitgevochten conflict over het clandestiene huwelijk van deze laatste, dat tot een uitgebreide pennestrijd van voor- en tegenstanders van de twee opponenten aanleiding heeft gegeven.

Als predikant is De Witt 20 maart 1749 met emeritaat gegaan. Het hoogleraarschap heeft hij bekleed tot 1758; het daarvoor vastgestelde salaris is hem tot zijn dood uitbetaald. Hij is 2 april 1771 in de St. Janskerk begraven.

De Witt woonde in Den Bosch aanvankelijk samen met zijn ongetrouwde zuster Jacoba. Met haar kocht hij 30 september 1733 het huis St. Jorisstraat 82, dat 19 november 1724 door Prof. A. Martini ten behoeve van zijn zoon mr. Hendrik Bernard Martini (1693-1776) was aangekocht, maar dat enkele jaren later weer in andere handen was overgegaan. Bij een gerechtelijke verkoop ten laste van Derck Jacob Sweerts de Landas, Heer van Oyen, voegden zij 24 mei 1738 nog twee aangrenzende huizen aan hun bezit toe; daarna lieten zij het gehele complex voor hun eigen bewoning verbouwen.

Als emeritus predikant-hoogleraar is De Witt 13 januari 1763 te Den Bosch in ondertrouw gegaan met Cornelia Kalff, weduwe van Marcelis van den Dungen (begr. St. Geertruikerk, 23 mei 1760). Zijn weduwe erfde van hem en zijn zuster de door hen bewoonde huizen in de St. Jorisstraat. Zij verkocht ze 31 januari 1775 aan Wilhelmus Velingius (ov. juli 1775), echtgenoot van Jacoba Cornelia de Jong (1751-1792), die 10 april 1777 de vrouw zou worden van de Bossche hoogleraar J. J. van Drunen (1733-1804).